جلسه اول

زبان برنامه نویسی Visual Basic یکی از پر طرفدار ترین نرم افزار های برنامه نویسی ساخت شرکت بزرگ نرم افزاری Microsoft است . این نرم افزار در ابتدا تحت سیستم عامل DOS کار می کرد که Basic نام داشت ، ولی بعدا نسخه های بالاتر آن تحت ویندوز وارد شدند . تا چندی پیش که نسخه NET. آن به همراه پک Visual Studio .NET وارد بازار شد . Visual Studio مجموعه ای است که آخرین نسخه همه نرم افزار های برنامه نویسی ساخت میکروسافت در آن قرار دارد و NET. در واقع نسخه جدیدی از این مجموعه است که توانایی های بسیار زیادی را برای برنامه نویسی روی شبکه و اینترنت و در کل برنامه نویسی حرفه ای و قابل ارتباط به شما می دهد . در هر صورت VB  یکی از پرقدرت ترین و در عین حال آسان ترین زبان های برنامه نویسی است . درواقع ورود به دنیای برنامه نویسان با کمک VB بهترین ایده برای شما است .

      اما بهتر است به سراغ خود این نرم افزار برویم . همانطور که گفته شد VB در مجموعه Visual Studio وجود دارد ، ولی مجموعه های دیگری هم هستند که این نرم افزار در آن ها قرار دارد . پس در هر صورت در مرحله اول اموزش شما باید این نرم افزار را از هر Cd که در دسترس می باشد ، تهیه کنید و نصب نمایید ( بهتر است نسخه 6 این نرم افزار را تهیه کنید . ) .

      نصب VB مانند هر برنامه دیگری است و هرگز نیاز به کار خاصی ندارد . بنابراین فرض می کنم که شما این نرم افزار را بر روی کامپیوتر خود دارید .

      آموزش  Visual Basic به دو قسمت تقسیم می شود :

      1-) چگونگی کار با VB و چگونگی استفاده از محیط آن

      2-) چگونگی کد نویسی و کلا آشنایی با زبان برنامه نویسی Visual Basic

       محیط این نرم افزار مانند تمامی نرم افزار های استاندارد مایکروسافت شامل یک نوار منو ها و یک نوار ابزار و یک جعبه ابزار می شود .  اما در طرف راست صفحه نمایش چند پنجره کوچک می بنید که بعدا با آن ها آشنا خواهید شد . در VB به یک پنجره استاندارد فرم می گویند . و به تمامی ابزار هایی که روی یک فرم قرار می دهید ( مانند کلید ، جعبه متن ، لیست و برچسب متن و ... ) کنترل گفته می شود . به دستورات و به طور کلی تمامی روال هایی که برای برنامه می نویسید ، کد نویسی می گویند . ( در واقع به تمامی دستوراتی که می نویسید کد می گویند . ) این ها واژه هایی هستند که در VB با آن ها خیلی سر و کار خواهید داشت .

      در برنامه نویسی با VB ابتدا شما تعیین می کنید که چه برنامه می خواهید بنویسید سپس دست به کار شده یک پروژه جدید می سازید . فرم ها و کنترل هایی را که می خواهید در آن منظور می کنید . سپس دستورات یا همان کد ها را می نویسید و در واقع با این کار به برنامه خود جان می دهید ، سپس برنامه را trace می کنید ( یعنی قبل از این که برنامه را مستقل کنید آن را در محیط VB امتحان می کنید تا ببنید ایا آن چیزی که می خواهید هست یا نه ؟ ) سپس اشکالات را رفع می کنید و برنامه را کامل  کرده و برای مستقل ساززی آن ابتدا یک بار در مرحله نهایی Trace  می کنید سپس آن را مستقل می کنید. ( در واقع برنامه را Exe می کنید ، این باعث می شود که مانند هر برنامه دیگری که دیده اید مستقل در ویندوز اجرا شود و دیگر نیازی به محیط VB نداشته باشد .

شروع می کنیم !

اولین کار  ابتدایی ترین کاری که باید در کار با یک نرم افزار و بخصوص زبان های برنامه نویسی باید  یاد بگیرید این است که چگونه با فایل های ساخت آن برنامه کار کنید بنابراین در این قسمت به توضیح این موارد خواهم پرداخت .

            هر پروژه در ویژوال بیسیک از چندین فایل تشکیل شده است . ازهمه مهمتر 2 فایلی هستند که برای خود پروژه ساخته می شوند . هر فرمی هم که در برنامه استفاده کنید 2 فایل برای خود ذخیره میکند . البته فیلهای دیگری مانند ندول ها و ... هم هستند که فعلا با آن ها کاری نداریم . 2 فایلی که برای پروژه ساخته می شوند دارای پسوند VBP و VBW هستند . که در واقع فایلی که دارای پسوند VBP است رابط شما و VB است . 2 فایلی هم که برای فرم ها ساخته می شوند دارای پسوند های FRM و FRX هستند ، که ما به طور بصری با فایل های FRM سرو کار داریم .

            در ابتدا باید یاد بگیریم چگونه یک پروژه جدید بسازیم . کافیست در منوی File اولین آیتم یعنی New Project را کلیک کنیم . پنجره ای باز می شود . در این پنجره شما لیستی از انواع پروژه ها را همراه با آیکن هایشان می بینید .، خوب فعلا تا چند وقتی ما با پروژه های معمولی یا همان Standard Exe کار داریم . پس آن را انتخاب کنید و دکمه OK را کلیک کنید . پروژه ای با یک فرم برای شما باز می شود .دقت کنید این فرمی که در جلوی شما است در مرحله طراحی است و مانند یک فرم معمولی نیست . و هر کنترلی را که روی آن قرار دهید در حال اجرا در نمی آید . زیرا چیزی که شما می بینید فقط یک فرم در حال طراحی است . اگر پنجره کوچک Project Explorer را که در بار اول اجرای ویژوال بیسیک در بالا سمت راست قرار دهید فعال گذاشته باشید می بینید که در آن چیزهایی نمایان می شود . در واقع در آن شما اسکلت و در واقع Navigation پروژه خود را می بینید . هر فرمی را که به پروژه اضافه کنید در این قسمت هم نمایان می شود و از این طریق شما روی فرم های مختلف پروژه خود مسلط می شوید .

 حال می خواهیم این پروژه را ذخیره کنیم . برای ذخیره یک پروژه کامل باید از منوی File آیتم Save Project را کلیک کنید . پنجره ای باز می شود که از شما محل ذخیره و نامی که می خواهید پروژه با آن ذخیره شود را می پرسد . سپس برای هر فرم از شما آدرس و محل ذخیره می گیرد . و این گونه پروژه ذخیره می شود . تمامی این اتفاقات فقط در زمانی رخ می دهد که تا به حال پروژه را ذخیره نکرده باشید . وقتی یک بار این مراحل را انجام دادید ، برای بار دوم ویژوال بیسیک اطلاعات جدید را در همان آدرس های قبلی و با همان نام ذخیره می کند . پس زیاد نگران سختی آن نباشید .

برای باز کردن یک پروژه هم کافیست روی آیتم Open Project در منوی فایل کلیک کرده و در پنجره ای که باز می شود به آدرس مورد نظر رفته . فایل پروژه را انتخاب کرده و دکمه Open  را کلیک کنید .

اکنون شما مطالب اولیه را می دانید ! برای شروع آماده شوید . سعی کنید تمام مطالبی را که یاد می گیرید همزمان با کامپیوتر به طور عملی آزمایش کنید . این کار در یادگیری و پیشرفت در یک زبان برنامه نویسی بسیار کمک می کند .

جلسه دوم

خوب می خواهیم ساخت  اولین برنامه را در VB شروع کنیم . برای این کار می خواهیم برنامه بنویسیم کا به کاربر سلام کند . در ابتدا باید یک کنترل مخصوص روی فرم قرار دهیم که بتوانیم در آن متنی بنویسیم . خوب کنترل Label همان چیزی است که  ما می خواهیم . از جعبه ابزاری که در سمت چپ صفحه است آیتمی را که روی آن حرف A نوشته شده انتخاب کنید . سپس نشانگر موس را روی فرم در حال طراحی قرار دهید و کلید سمت چپ موس را فشار داده پایین نگه دارید و موس را کمی تکان دهید . می بینید که هرگاه موس را به نقطه جدیدی می برید مستطیلی فرضی همراه با مختصات جدید نسبت به مختصات نقطه اول که روی فرم کلیک کردید رسم می شود . زمانی که دیدید مستطیل فرضی با اندازه ای که شما در نظر گرفته اید مطابقت دارد دکمه موس را رها کنید . حالا یک برچسب یا همان label روی فرم شما هست که روی آن نوشته شده Label1 . خوب ما باید متن روی آن را عوض کرده و hello بگذاریم . اما قبل از این کار باید مطلب مهمی را برای شما بگویم .

البته برای قرار دادن کنترل ها روی یک فرم راه دیگر هم هست کافیس روی نماد یا همان آیکن آن کنترل در جعبه ابزار دوبار کلیک (Double Click) کنید . آن گاه دقیقا در وسط فرم شما آن کنترل جدید در یک اندازه استاندارد ظاهر می شود و شما می توانید براحتی مکان و اندازه آن را تغییر دهید .

             خوب ، همانطور که در دنیای طبیعی هر شیئی یک سری خاصیت دارد . در دنیای ویژوال بیسیک هم اشیاء یا همان کنترل ها دارای خاصیت هستند .مثلا اگر دفتر شما دارای عرض و طول مشخصی است . هر کنترل در ویژوال بیسیک هم چنین خاصیتی دارد . اما در ویژوال بیسیک این مسئله کمی متفاوت است زیرا شما می توانید خواص یک کنترل یا حتی یک فرم را هر وقت که خواستید تغییر دهید . ( اگر با دفتر هم می شد چنین کاری کرد خوب بود ! ) . خواص از 2 طریق کلی قابل کنترل و تغییر هستند . اول این که خواص یک کنترل را قبل از اجرا و از طریق پنجره Properties تعیین کنید و دوم این که خواص را در زمان اجرای برنامه و در حالی که کاربر در حال استفاده از برنامه است از طریق کد نویسی تغییر و تعیین کنید . بهتر است با پنجره properties بیشتر آشنا شویم .  در این پنجره یک لیست کشویی از کنترل هایی که روی فرم استفاده کرده اید قرار دارد . اگر با استفاده از این لیست یا کلیک کردن روی یک شیئ آن شیئ را انتخاب کنید . تمامی خواص مربوط به آن در لیست بزرگی نمایش پیدا خواهد کرد . مثلا ما روی Label1 کلیک میکنیم . می بینیم که بعضی خواص آن با خواص فرم متفاوت است . ( برای دیدن خواص فرم هم در این پنجره باید از روش های بالا استفاده کنید . ) خوب حالا با خواص آشنا شدیم حال بهتر است با یکی از معروف ترین آن ها یعنی Caption آشنا شویم . caption در واقع متنی است که روی بیشتر کنترل ها ظاهر نوشته می شود . تا به کاربر بفهماند این کنترل برای چیست . مثلا کلمه label1 که روی برچسبی که ساختید وجود دارد یا کلمه OK  یا cancel که روی بعضی از دکمه ها در ویندوز می بینید ، در واقع همان  Caption کنترل ها هستند . حال باید caption کنترل ,label1  را تغییر دهیم و به جای آن Hello  بگذاریم .

            قبل از ادامه این نکته مهم را به خاط بسپارید : همه کنترل ها خاصیت Name  دارند ولی فقط بعضی از آن ها خاصیت caption دارند. و این دو خاصیت به طور کامل با هم متفاوت هستند . Name خاصیتی است که ویژ.ال بیسیک از طریق آن ، آن کنترل را در کد ها و برنامه هایی که نوشته اید می شناسد و در واقع خاصیتی است که در کد نویسی با آن سرو کار دارید . اما Caption فقط یک خاصیت عادی است که در واقع همان متنی است که روی بعضی از کنترل ها به نمایش در می آید . خوب همانطور که گفته شد خاصیت ها می توانند هم در زمان طراحی نرم فازار و هم در زمان اجرای آن و در واقع از طریق کد ها تغییر داده شوند . ما در این جلسه با کد ها سر و کار نداریم ، بلکه می خواهیم خاصیت Caption این بر چسبی را که ساخته ایم عوض کنیم . پس به پنجره properties  که در مورد آن قبلا توضیخ داده شده می رویم . در این پنجره یک لیست وجود دارد که از دوستون و تعداد زیادی ردیف تشکیل شده . در ستون اول یا همان ستون سمت چپ خاصیت و در ستون سمت راست مقدار و محتوای آن خاصیت قرار گرفته است . خوب گفتیم برای آن که خاصیت های یک کنترل را ببینیم باید آن را انتخاب کنیم . مراحل زیر را دنبال کنید تا تغییرات لازم اعمال شود :

1-) خوب برچسب با همان Label1 را از طریق لیست باز شوی بالای پنجره properties و یا با کلیک کردن روی خودش به حالت انتخاب در آورید . می بینید که لیست خاصیت ها و مقادیر آن ها در پنجره Properties نمایان می شود در ضمن نام این کنترل یعنی Label1 هم در لیست باز شوی این پنجره قرار گرفته است .

2-) روی خاصیت caption کلیک کرده و در خانه روبروی آن که مخصوص مقدار و محتوای  این خاصیت است کلمه Hello را تایپ کنید . می بینید که متن رویlabel  در حالت طراحی هم تغییر می کند .

3-) در مرحله بعد می خواهیم برنامه Trace یا آزمایش کنیم . و ببینیم در حالت اجرا چه وضعی دارد . کافیست دکمه مثلث آبی رنگی را که در نوار ابزار بالای صفحه قرار دارد و مانند دکمه پخش ، رادیو ضبط است را کلیک کنید. نام این دکمه start یا همان شروع است . اکنون محیط ویژوال بیسیک کمی تغییر می کند و فرمی دقیقا مانند آن چیزی که در مرحله طراحی داشتید روی صفحه نمایان می شود ( و البته بدون آن نقطه های سیاه به ظاهر مزاحم ، که بعدا در مورد آن ها مفصل صحبت خواهم کرد . ) . خوب برنامه شما در محیط ویژوال بیسیک در زمان Trace باید چیزی مانند این عکس باشد .

خوب برای بازگشت به محیط ویژوال بیسیک باید دکمه End یا همان پایان را که در کنار دکمه اجرا ( همان مثلث آبی پخش معروف ) قرار دارد کلیک کنید . حالا به محیط ویژوال بیسیک باز می گردید . در درجه اول پروژه خود را به همان طریقی که گفتم ذخیره کنید ، یا با کلیک کردن روی دکمه ای که عکس یک دیسکت روی آن است و در نوار ابزار قرار دارد روند ذخیره پروژه خود را همان طور که قبلا گفته شد دنبال کنید .

خوب سعی کنید این برنامه را در شکل های مختلف تمرین کنید . در برنامه بعد تک تک اجزای ویژوال بیسیک و همچنین مقدمه ای از کدنویسی را توضیح خواهم داد .